Ogólne Warunki Umów w handlu międzynarodowym

Ogólne Warunki Umów (OWU) są ustandaryzowanym zbiorem postanowień, które mają mieć uniwersalne zastosowanie do umów zawieranych z innymi podmiotami. OWU mogą regulować różne aspekty prawne umowy: od terminów dostaw i płatności, poprzez warunki odstąpienia od umowy, zapis na Sąd Arbitrażowy do wskazania obowiązującego prawa i właściwego sądu. Są one znacznym ułatwieniem w obrocie gospodarczym, dzięki któremu każda zawierana umowa (np. pojedyncze zamówienie) nie wymaga ustalania wszystkich tych regulacji prawnych od nowa. Po zapoznaniu się z ich treścią partner może zgłosić zastrzeżenia czy propozycję wyłączenia/zmiany poszczególnych klauzul.

Żeby jednak OWU miały zastosowanie do zawieranej umowy, niezbędne jest ich skuteczne włączenie do jej treści. Ocena prawna skuteczności jest różna w orzecznictwach poszczególnych krajów. W przypadku, gdy OWU nie zostaną skutecznie włączone do treści umowy, strona która je przedłożyła, nie będzie mogła powołać się na jej postanowienia.

Ogólną zasadą – co oczywiste – jest, że druga strona musi mieć możliwość zapoznania się z ich treścią. Istnieje zgodność co do tego, że w przypadku przedłożenia tekstu OWU wraz ze zleceniem lub potwierdzeniem przyjęcia zlecenia, umożliwia się drugiej stronie poznanie warunków, na jakich chcemy dokonać umowy. Jeśli zatem nasz kontrahent otrzymał wraz ze zleceniem tekst naszych OWU i go nie zakwestionował, potwierdzając przyjęcie zlecenia, oznacza to, że jego wolą było zawarcie umowy na zaproponowanych przez nas warunkach. W przypadku, gdy kontrahent w odpowiedzi przedkłada swoje OWU, może prowadzić to do tzw. battle of forms, czyli konieczności ustalenia które postanowienia przeciwstawnych OWU i w jakim zakresie obowiązują.

Ze względu na szybkość i wygodę obrotu, wielu kontrahentów rezygnuje jednak z przesyłania tekstu OWU przy zawieraniu umowy. Częstą praktyką jest ograniczanie się do zamieszczenia klauzuli typu „do niniejszej umowy zastosowanie mają nasze ogólne warunki umów” lub „zastosowanie mają ogólne warunki umów znajdujące się na stronie internetowej www.…”. W tym wypadku należy uważać, ponieważ takie wskazanie nie zawsze pozwala na skuteczne włączenie naszych OWU do treści umowy.

Odesłanie takie wystarczy w przypadku, gdy z naszym kontrahentem współpracujemy regularnie i nie ma wątpliwości, że na wcześniejszym etapie współpracy otrzymał nasze OWU i mógł się z nimi zapoznać. Kolejnym ważnym zastrzeżeniem jest, że od czasu zapoznania się z nimi nie uległy one zmianie. Naszego kontrahenta wiąże bowiem takie brzmienie OWU, jakie mu udostępniliśmy. Zmiany, o których nie został poinformowany nie są dla niego wiążące.

Problematyczna jest kwestia skuteczności odesłania do OWU znajdujących się na stronie internetowej. Jest ona różnie oceniana przez orzecznictwo poszczególnych krajów. Austriacki Sąd Najwyższy uznał takie odesłanie za skuteczne, zakładając że OWU były dostępne pod wskazaną domeną w chwili zawierania umowy (OGH 27. 2. 2013, 6 Ob. 167/12w).

Niemieckie orzecznictwo nie jest natomiast w tym zakresie jednolite. Z jednej strony Wyższy Sąd Krajowy w Bremie stanął również na liberalnym stanowisku, wskazując że OWU zostają skutecznie włączone do treści umowy także w wypadku wskazania adresu internetowego, pod którym się znajdują (OLG Bremen 11. 2. 2004, 1 U 68/03). Z drugiej strony Wyższy Sąd Krajowy w Celle orzekł, że wskazanie strony internetowej nie umożliwia skutecznego zapoznania się z treścią OWU drugiej stronie. Zdanime tego Sądu nie można w takiej sytuacji przyjąć zgody drugiej strony umowy na włączenie postanowień do treści umowy (OLG Celle 24. 7. 2009, 13 W 48/09).

Jak więc postąpić, jeśli chcemy, by nasze OWU zostały skutecznie włączone do treści umowy? 

Pewność co do skuteczności włączenia naszych OWU do zawieranej umowy będziemy mieli wówczas, gdy nasz kontrahent będzie mógł zapoznać się z ich treścią bez zbędnych utrudnień. Najlepszym sposobem jest oczywiście przedłożenie naszych OWU w formie papierowej. Przy zawieraniu transakcji drogą elektroniczną można przesłać tekst OWU jako załącznik do zlecenia/potwierdzenia przyjęcia zlecenia i zamieścić wyraźne odwołanie do ich treści poprzez klauzulę typu „do niniejszej umowy zastosowanie znajdują załączone Ogólne Warunki Umów”.

Jeśli z naszym partnerem współpracujemy regularnie, wystarczy umieszczenie samego odwołania, pod warunkiem, że aktualny tekst OWU został kontrahentowi wcześniej skutecznie przedłożony.

Warto pamiętać, że w przypadku zmian treści naszych OWU należy poinformować o tym fakcie naszego kontrahenta przy kolejnym zleceniu i przedłożyć je w aktualnym brzmieniu. W przeciwnym razie kontrahent może powołać się na fakt, że nowe brzmienie OWU nie było mu znane, przez co nie mógł skutecznie ich zaakceptować.

Autor: Konrad Iwiński, prawnik